Διαχειρίσου το Εργασιακό Άγχος. Είναι σημαντικό!

Τί είναι όμως το άγχος; Το άγχος δεν είναι τίποτε άλλο από μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού μας απέναντι σε έναν επικείμενο κίνδυνο. Είναι μια δέσμη σωματικών αντιδράσεων που εκδηλώνονται όταν ο εγκέφαλος εκτιμήσει ότι υπάρχει κίνδυνος. Οι  αντιδράσεις αυτές προετοιμάζουν το σώμα μας να αντιμετωπίσει την απειλή.

Μερικές φορές βέβαια η εκτίμηση του εγκεφάλου δεν ανταποκρίνεται σε πραγματική απειλή. Σε άλλες περιπτώσεις πάλι, αν και ο κίνδυνος έχει περάσει, το σώμα εξακολουθεί να βρίσκεται σε κατάσταση ετοιμότητας και τότε το άγχος βιώνεται ως αρνητικό η δυσάρεστο.

Γενικά, το άγχος είναι ένας μηχανισμός προστασίας και κινητοποίησης απέναντι σε καταστάσεις που απαιτούν την άμεση αντίδραση μας. Μας βοηθά να προσαρμοστούμε τόσο σε θετικά όσο και σε αρνητικά συμβάντα (απώλεια εργασίας, διάλυση μιας σημαντικής σχέσης, γάμος, γέννηση παιδιού, εξετάσεις κ.ά.). Αν δεν είχαμε καθόλου άγχος, δεν θα μπορούσαμε να επιβιώσουμε και να προσαρμοστούμε, καθώς δεν θα κινητοποιούμασταν απέναντι σε ενδεχόμενους κινδύνους.

Στο χώρο εργασίας, το καλό άγχος το οποίο ονομάζουμε «δημιουργικό» ή «κινητήριο», παρακινεί και ικανοποιεί τον εργαζόμενο.

Όταν όμως ο εργαζόμενος έρχεται αντιμέτωπος με πολύ πιεστικές καταστάσεις ή υπερβολικές απαιτήσεις στην εργασία του, τις οποίες αντιλαμβάνεται ως απειλητικές και για διάφορους λόγους δεν μπορεί να διαχειριστεί,  το άγχος του διογκώνεται.

 
Ποια είναι όμως τα συμπτώματα του εργασιακού άγχους;

Συνήθως, όπως και στο κοινό άγχος, γίνεται μια διάκριση ανάμεσα σε τρεις κατηγορίες συμπτωμάτων: τα σωματικά, τα ψυχολογικά και τα συμπεριφοριστικά.

Σωματικά συμπτώματα: Πονοκέφαλοι, ξηρότητα του στόματος, υπέρταση, πόνοι στο στήθος, βήχας και ασθματικές καταστάσεις, μυϊκοί πόνοι, διάρροια, ξηρότητα του δέρματος, αϋπνία, εφίδρωση χωρίς λόγο, δύσπνοια, μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας ή σεξουαλική δυσλειτουργία, αίσθημα κόπωσης, ναυτία, δυσπεψία.

Ψυχολογικά συμπτώματα: κατάθλιψη, ευερεθιστότητα, χαμηλή αυτοπεποίθηση, έλλειψη ενδιαφέροντος για τη ζωή, αίσθημα αποτυχίας, φόβος για το μέλλον, δυσκολίες στη συγκέντρωση και στη λήψης αποφάσεων, διαταραχές ύπνου και λήψης τροφής κ.α.

Συμπεριφοριστικά συμπτώματα: Αποφυγή δραστηριοτήτων, επιθετικότητα, υπερβολική κατανάλωση τροφής ή το αντίθετο, συχνές απουσίες από την εργασία, συχνά λάθη ή/ και ατυχήματα στο χώρο εργασίας, αυξημένη κατανάλωση τοξικών ουσιών (αλκοόλ, κάπνισμα, ηρεμιστικά φάρμακα κ.α.), κακές σχέσεις με τους συναδέλφους κ.α. 

Ποιες είναι οι κυριότερες αιτίες του εργασιακού άγχους;

Πηγές εργασιακού άγχους μπορούν να αποτελέσουν μια σειρά από παράγοντες που σχετίζονται είτε με το σχεδιασμό και την οργάνωση της εργασίας, είτε με το περιεχόμενό της, είτε με το περιβάλλον εργασίας, είτε με τον ίδιο τον εργαζόμενο:

Σχεδιασμός και οργάνωση της εργασίας: κακές περιβαλλοντικές συνθήκες εργασίας, εργασία σε βάρδιες, πολύωρη εργασία, πολύς φόρτος ή/και ελάχιστος φόρτος εργασίας, εργασία υπό χρονικές πιέσεις, μη ευέλικτη εργασία, μη προγραμματιζόμενο ωράριο κτλ.   

Περιεχόμενο εργασίας: ασήμαντα, μονότονα, ασαφή, δυσάρεστα καθήκοντα, ασαφής ρόλος, σύγκρουση ρόλων στην ίδια εργασία, συνεχής επαφή με άλλους ανθρώπους και με τα προβλήματά τους, έλλειψη προοπτικών εξέλιξης, θέση ευθύνης και συντονισμού άλλων ανθρώπων, ύπαρξη περισσότερων ή λιγότερων ικανοτήτων από τις απαιτούμενες για μια θέση, χαμηλό κύρος και μισθός, ανεπαρκής εκπαίδευση κτλ.     

Περιβάλλον εργασίας: κακές σχέσεις με συναδέλφους, έλλειψη υποστήριξης από τον προϊστάμενο, ασαφείς οδηγίες και κατευθύνσεις, μη επαρκής επικοινωνία, ανταγωνισμός, απομόνωση, ανασφάλεια, μη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων, έλλειψη ελέγχου, ασάφεια στους στόχους και τη δομή της επιχείρησης, ασαφές σύστημα αξιολόγησης της απόδοσης, άσχημο κλίμα, μη αναγνώριση ή ανταμοιβή της καλής απόδοσης, αποτροπή της ανάληψης πρωτοβουλιών, μη ενθάρρυνση ή υποβοήθηση της εξισορρόπησης εργασιακής και προσωπικής ζωής κτλ.

Προσωπικοί παράγοντες: οικογενειακές δυσκολίες, ψυχικές ή/ και σωματικές ασθένειες, οικονομικά προβλήματα, αίσθημα απομόνωσης, εθισμός από ουσίες κ.α. 

Ταυτόχρονα ο τρόπος που αντιλαμβάνεται τις εκάστοτε καταστάσεις το κάθε ξεχωριστό άτομο και ο τρόπος που τις αξιολογεί ως απειλητικές ή μη, σε συνδυασμό με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του και τους προαναφερθέντες παράγοντες διαφοροποιεί τον τρόπο που βιώνει το άγχος. Οι ίδιες συνθήκες μπορεί σε μερικούς ανθρώπους να προκαλέσουν έντονο άγχος, σε κάποιους άλλους ήπιο, ενώ σε κάποιους να μην έχουν καμία επίπτωση.

Ποιες είναι συνέπειες του εργασιακού άγχους;

Οι συνέπειες του εργασιακού άγχους δε μπορεί παρά να είναι αρνητικές και να αφορούν τόσο τον ίδιο τον εργαζόμενο, όσο και την επιχείρηση στην οποία απασχολείται. Εδώ θα αναφερθούμε στον εργαζόμενο:

·         Επιβάρυνση της σωματικής και ψυχικής του υγείας

·         Εκνευρισμός, αδυναμία χαλάρωσης και συγκέντρωσης

·         Δυσκολία λογικής σκέψης και λήψης αποφάσεων

·         Μειωμένη απόδοση και αποτελεσματικότητα στο χώρο εργασίας

·         Θυμός, κούραση, απογοήτευση, απόγνωση

·         Χαμηλή εργασιακή ικανοποίηση και δέσμευση

·         Χαμηλή αυτοεκτίμηση

·         Κακές σχέσεις με συναδέλφους

·         Διατάραξη της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής

·         Κατανάλωση αλκοόλ, χρήση φαρμάκων- ουσιών, κάπνισμα

Τι να κάνω για να μειώσω το άγχος μου;

• Αντιμετώπισε το άγχος ως μια φυσιολογική αντίδραση σε στρεσογόνες καταστάσεις και δώσε στον εαυτό σου το δικαίωμα να αισθάνεται άγχος σε δύσκολες στιγμές.
• Συνειδητοποίησε ότι οι περισσότερες αποφάσεις δεν είναι ούτε «σωστές» ούτε «λανθασμένες», απλώς οδηγούν σε διαφορετικές εμπειρίες με πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.
• Οργάνωσε το χρόνο σου.
• Ασκήσου.
• Αναζήτησε την ευχαρίστηση στη διαδικασία του να «κάνεις» κάτι, αντί να επικεντρώνεις την προσοχή σου στο τελικό αποτέλεσμα.
• Προετοίμασε από το προηγούμενο βράδυ τις δραστηριότητες της επόμενης ημέρας.
• Δες τα λάθη σου ως ευκαιρία να μάθεις, παρά ως προσωπική αποτυχία.
• Αναζήτησε επαγγελματική βοήθεια αν το άγχος σου παραμένει, αν αισθάνεσαι ότι περιορίζονται οι δραστηριότητες σου και αν νιώθεις πεσμένη τη διάθεση σου.
• Ναι θυμάσαι ότι οι παραπάνω συμβουλές μπορεί να σε αγχώσουν περισσότερο αν προσπαθήσεις να τις εφαρμόσεις όλες μαζί. Διάλεξε αυτές που ταιριάζουν περισσότερο σε σένα και ακολούθησε μια ή δύο κάθε φορά.

Ειδικά για το εργασιακό άγχος:

• Διαχωρισμός του εργασιακού από τον προσωπικό χρόνο: Εργάσου μόνο τις ώρες που είσαι στη δουλειά. Εάν αυτό δεν είναι εφικτό προγραμματίσου και καθόρισε συγκεκριμένες ώρες εργασίας στο σπίτι.
• Διαχωρισμός εργασίας και προσωπικής ζωής: Άφησε τα προβλήματα της δουλειάς στη δουλειά όσο αυτό είναι εφικτό.
• Εκπαίδευση στη διαχείριση του άγχους: Στα πλαίσια της γνωσιοσυμπεριφορικής ψυχοθεραπείας αυτό είναι κάτι που γίνεται αποδοτικά σε σύντομο χρονικό διάστημα.
• Στην περίπτωση που ταλαιπωρείσαι υπερβολικά πάντα έχεις δικαίωμα, εφόσον αξιολογήσεις τους διάφορους παράγοντες, να αλλάξεις δουλειά.

Εάν πιστεύεις ότι χρειάζεσαι βοήθεια, σε επίπεδο ψυχοθεραπείας ενδείκνυται η γνωσιακή – συμπεριφοριστική θεραπεία αλλά και η συμπεριφορική. Υπάρχουν βέβαια πολλές άλλες Τψυχοθεραπευτικές μέθοδοι. Σε περίπτωση που χρειαστεί φαρμακοθεραπεία, αυτή πρέπει να γίνεται πάντα με συνεργασία ψυχιάτρου.